صرافی غیرمتمرکز چیست؟
برای شناخت دقیق ساز و کار صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتل ابتدا باید بدانیم ایراد و مشکل صرافی‌های متمرکز چیست؟ از این رو متوجه خواهیم شد که چرا به صرافی‌های غیرمتمرکز رمز ارز احتیاج داریم. اگر دارایی‌های دیجیتال خود را در صرافی‌های متمرکز (چه داخلی چه خارجی) نگهداری کنید، همواره احتمال از دست رفتن سرمایه شما در اثر هک آن صرافی یا وضع قوانین سخت‌گیرانه وجود دارد. هرچند که این اتفاق ممکن است به ندرت رخ دهد، اما به هر حال احتمال آن وجود دارد. در این صورت کل دارایی دیجیتال شما از بین خواهد رفت. علت این امر هم مشخص است؛ زیرا صرافی‌های متمرکز توسط یک نهاد مرکزی کنترل و مدیریت می‌شوند و این موضوع می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صرافی مورد نظر می‌تواند تمامی ارزهای دیجیتل کاربران خود را به سرقت ببرد.
- ممکن است شامل تحریم‌ها قرار بگیرید و حساب‌هایتان در صرافی مورد نظر مسدود شود، احتمال رخ دادن این اتفاق برای ما زیاد است.
- ممکن است صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال توسط هکرها، هک شوند و دارایی کاربران به سرقت برود؛ اتفاقی که بارها برای صرافی‌های مختلف افتاده است.
- ممکن است صرافی مورد نظر قیمت‌ها را دستکاری کند. این موضوع باعث زیان کاربران این صرافی خواهد شد. مثالی از این دستکاری قیمت در زمان ریزش بازار در اثر شیوع ویروس کرونا بود. اطلاعاتی منتشر شد که نشان میداد صرافی Bitmex قیمت بیت کوین را عمدا پایین‌تر از سایر صرافی‌ها آورده که باعث لیکویید شدن تعداد زیادی از افراد در این صرافی شد.
این لیست می‌توانیم موارد بسیاری را اضافه کنیم؛ اما مهم‌ترین ویژگی صرافی‌های متمرکز این است که در این اکسچنج‌ها، کنترل دارایی افراد به صرافی واگذار می‌شود. این می‌تواند به طرق مختلف برای کاربران مسئله‌ساز شود.
مفهوم صرافی غیرمتمرکز رمز ارز به وجود آمده تا به مفهوم غیرمتمرکز بودن رمز ارزها نمود عینی ببخشد تا از این طریق امنیت کاربران را افزایش دهد. کدهای این صرافی‌ها برای همه قابل دسترس است. همه افراد می‌توانند طریقه کارکرد این صرافی‌ها را مشاهده کنند. DEXها از طریق قراردادهای هوشمند فعالیت می‌کنند؛ به اینصورت که ابتدا وارد سایت DEX مورد نظرتان می‌شوید و با اتصال کیف پول خود، در آن خرید و فروش ارزهای دیجیتل را انجام می‌دهید.
برای این‌که بتوانید در این صرافی‌ها فعالیت کنید، باید آن مقدار از ارز دیجیتل مورد نظرتان را به آدرس قرارداد هوشمند این صرافی‌ها انتقال دهید. نکته جالب این است که هیچکس نمی‌تواند ارز دیجیتل شما را انتقال دهد. اما کارکرد DEXها چیست؟ صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتل کارکردهای مختص به خود را دارند و سازمان و یا نهادی آنها را کنترل نمی‌کنند. همه قوانین و شرایط طبق پروتکلی مشخص و قرارداد هوشمندی معین انجام می‌پذیرد. تمامی افراد از هر کشوری می‌توانند از این صرافی‌ها استفاده کنند و تحریم و فشار دولت‌ها نمی‌تواند مانع دسترسی کاربران از برخی کشورها شود.
از جمله صرافی‌های غیرمتمرکز رمز ارزها می‌توان یونی سواپ، سوشی سواپ و کرو فایننس را نام برد. البته این صرافی‌ها فقط دارای مزیت نیستند و قطعا ایراداتی را دارند که قابل ملاحظه است، مثل کارمزدهای بالای برخی از آنها، ظاهر بسیار ساده و خسته کننده، رابط کاربری نسبتا سخت، امکانات بسیار کم و محدود، در بعضی از موارد سرعت پایین آنها و غیره که ممکن است کاربران را از استفاده از این صرافی های غیرمتمرکز منصرف کند.
نقاط قوت صرافی غیرمتمرکز چیست؟
در ادامه نقاط قوت صرافی‌های غیرمتمرکز رمز ارز را در مقایسه با صرافی‌های متمرکز بررسی می‌کنیم؛ این مزایا شامل کنترل کامل دارایی‌ها توسط شما، عدم نیاز به احراز هویت، امنیت بالاتر نسبت به صرافی‌های متمرکز، متن باز بودن دکس‌ها و عدم محدودیت در خرید و فروش اشاره کرد.
کنترل دارایی‌ها
صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها، بر خلاف صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، دارایی‌های شما را کنترل نمی‌کنند. در عوض، این وجوه به روشی غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند و معمولا توسط کاربران یا توسط نرم افزار خود صرافی این کار انجام می‌شود. به این ترتیب، هیچ نهاد متمرکزی وجود ندارد که همه ارزهای دیجیتال موجود در صرافی را در کیف پول خود نگهداری کند. در صرافی‌های غیرمتمرکز کنترل دارایی‌ها در دست کاربران است. از این طریق ریسک از دست دادن دارایی افراد بسیار کاهش می‌یابد.
احراز هویت
کل چیزی که برای استفاده از یک صرافی غیر متمرکز رمز ارز لازم دارید، یک کیف پول ارز دیجیتل است. در عین حال، بعضی از ایجادکنندگان صرافی‌های غیرمتمرکز ادعا می‌کنند که آنها تنها نرم‌افزار متن باز را ارائه می‌دهند و مسئولیتی در برابر آنچه جامعه با آن نرم افزار انجام می‌دهد، نخواهند داشت. بنابراین این افراد به این شیوه از مشکلاتی مانند شناخت مشتری و قوانین ضد‌پولشویی اجتناب می‌کنند. فعالیت در این صرافی‌ها نیازی به احراز هویت و ارائه مدارک شناسایی نداشته و حریم خصوصی افراد کاملا رعایت می‌شود.
امنیت بالاتر
در ده سال گذشته، بارها صرافی‌های متمرکز ارزهای دیجیتل هک شده‌اند که از جمله آنها می‌توان Mt.Gox و Coincheck را نام برد. تا به حال، تلاش‌ها برای سرقت دارایی‌ها متوقف نشده است و روزانه هکرها در جستجوی روش‌هایی برای بهره‌برداری از آسیب پذیری‌ها در سیستم‌های متمرکز هستند. از آنجا که یک صرافی غیرمتمرکز بر روی شبکه‌ای از کامپیوتر‌ها راه‌اندازی شده است، حمله به آن بسیار سخت‌تر می‌شود. احتمال نفوذ به این صرافی‌ها و شکست آنها بسیار پایین است و این باعث می‌شود که صرافی‌های غیر متمرکز بسیار امن‌تر باشند.
متن باز بودن
کدهای یک صرافی غیرمتمرکز و همچنین کدهای قرارداد هوشمند یک دکس عموما به صورت متن باز (Open Source) در اختیار همگان قرار می‌گیرد تا همه بتوانند با مطالعه کدهای آن از ساز و کار و طریقه کارکرد آن صرافی مطلع شوند. بنابراین “شفافیت” یکی از مهم‌ترین عوامل برای دکس‌ها است. در غیر اینصورت نمی‌توان یه یک DEX اعتماد کرد؛ زیرا روند و ساز و کار فعالیت آن صرافی مشخص نیست و از کجا معلوم که در قسمتی از کد نوشته نشده باشد که یک کپی از کلید خصوصی هر کاربر در محلی ذخیره نشود؟
عدم محدودیت در خرید و فروش ارز دیجیتل
در صرافی‌های غیر متمرکز هیچ سقفی برای مبادله ارزهای خود ندارید. در برخی صرافی‌های متمرکز، اگر اکانت خود را وریفای نکرده باشید یا احراز هویت نکرده باشید، تنها قادرید روزانه تا سقف محدودی بیت کوین برداشت کنید؛ در حالی که این حالت در دکس‌ها بی‌معنی است و شما هیچ سقفی برای خرید و فروش و سفارشات خود ندارید.
نقاط ضعف Dexها
این نوع صرافی‌ها دارای معایبی مانند عدم پذیرش و مقبولیت توسط عموم مردم و کمبود نقدینگی، محدود بودن ابزارهای ترید، نبود پشتیبانی مشتریان، مقیاس پذیری کم و کارمزدهای بالاتر برای انجام تراکنش‌ها هستند.
عدم مقبولیت و کمبود نقدینگی
با وجود این‌که حجم معاملات صورت گرفته در صرافی یونی سواپ بسیار بالاتر از گذشته بوده و از بسیاری صرافی‌های متمرکز بالاتر است، اما صرافی‌های غیرمتمرکز هنوز هم مانند صرافی‌های متمرکز محبوب نیستند. در نتیجه، آنها مشتریان کمتری دارند و حجم ترید و نقدینگی پایین‌تری نیز دارند و برای تسویه تراکنش‌ها مدت زمان بسیار بیشتری طول می‌کشد.
ابزارهای ترید
استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز برای تریدر‌های حرفه‌ای حق انتخاب زیادی ارائه نمی‌دهد. زیرا گزینه‌های ترید پیشرفته در بیشتر این صرافی‌ها وجود ندارد. استفاده از سفارش‌های رایج در میان تریدرها و معاملات الگوریتمی در محیط‌های غیرمتمرکز دشوار است.
نبود پشتیبانی مشتری
اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز نمی‌توانند هیچ سرویس پشتیبانی مناسب یا کانال‌های قابل دسترسی را برای مشتریان فراهم آورند که از آن طریق برای تراکنش‌ها یا اکانت‌های کاربران پشتیبانی انجام شود.
مقیاس‌پذیری کم
اگرچه صرافی‌های غیرمتمرکز الگوی جدیدی را در ترید ارزهای دیجیتال فراهم نموده‌اند، اما این صرافی‌ها بر بستر بلاک چین ساخته شده‌اند و بنابراین دارای عیب‌هایی مانند مقیاس‌پذیری کم هستند و در صورتی که کاربران زیادی اقدام به استفاده از این صرافی‌ها کنند، به احتمال زیاد چنین صرافی‌هایی قادر به پاسخگویی نیستند.
البته این ایراد مستقیما به خود دکس‌ها مربوط نیست؛ لذا اگر شبکه‌های بلاکچین بتوانند مسئله مقیاس‌پذیری را حل کنند، این عیب DEXها نیز برطرف خواهد شد. البته صرافی‌های غیرمتمرکز فعال بر روی شبکه‌های بلاکچین مقیاس‌پذیر مانند بایننس اسمارت چین، ترون و پولکادات در حال حاضر نیز چنین ایراد و نقصی را ندارند؛ اما در بسیاری از آنها برای تامین مقیاس‌پذیری بالا، غیرمتمرکز ماندن را قربانی کرده‌اند.
کارمزدهای بالاتر برای انجام معاملات
یکی از تفاوت‌های مهم میان یک صرافی متمرکز و یک صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال، بحث کارمزد انجام معاملات است. از آنجا که در صرافی‌های متمرکز در زمان ترید و خرید و فروش رمز ارزها، هیچ تراکنشی روی شبکه بلاکچین صورت نمی‌گیرد، لذا کارمزد شبکه در آن وجود ندارد. اما در یک DEX ارز دیجیتال ماجرا کاملا متفاوت است؛ در این صرافی‌ها، به دلیل انجام معاملات بر روی شبکه بلاکچین، در هر خرید و فروش باید علاوه بر کارمزد داخلی دکس، کارمزد شبکه بلاکچین نیز پرداخت شود. این نکته بسیار منفی برای صرافی‌های غیر متمرکز در حوزه ارزهای دیجیتال است. اگر دکس بر روی شبکه اتریوم راه‌اندازی شده باشد، ممکن است برای خرید یک رمز ارز تا ۱۰۰ دالر و در مجموع برای خرید و فروش آن، ۲۰۰ دالر کارمزد شبکه لازم باشد. لذا اگر یک تریدر با سرمایه کم در این صرافی‌ها فعالیت کند، عملا تمام سرمایه‌اش صرف پرداخت کارمزد شبکه اتریوم خواهد شد و طبیعتا هیچ توجیه اقتصادی برای این کار وجود ندارد.
اما در مورد دکس بایننس یا دکس‌های روی شبکه بایننس اسمارت چین، کارمزدها بسیار پایین‌تر است. اما بازهم این کارمزد صفر نیست. جدای از بحث کارمزد شبکه بلاکچین، هر صرافی غیرمتمرکز یک کارمزد داخلی را نیز از کاربران خود دریافت می‌کند. این کارمزد عموما بسیار کمتر از کارمزد صرافی‌هاست. اما در مجموع، کارمزد ترید در یک صرافی متمرکز به در بیشتر مواقع، به مراتب کمتر از کارمزد ترید در یک صرافی غیرمتمرکز است.
تراکنش درون شبکه و تراکنش بین چند شبکه بلاکچین
مباحث فنی صرافی‌های غیرمتمرکز شامل دو ویژگی است:
- مدیریت دارایی‌ها
- هماهنگ‌سازی سفارشات
ویژگی اول ذخیره‌سازی اطلاعات، تصدی دارایی‌ها و انجام معاملات را ارائه می‌دهد. ویژگی دوم نیز اطلاعات دفتر سفارش را ذخیره کرده و هماهنگ‌سازی سفارشات را انجام می‌دهد.
فناوری غیرمتمرکز واقعی هر دو ویژگی را با قراردادهای هوشمند داخل زنجیره پیاده‌سازی می‌کند. دارایی‌های کاربران توسط اسمارت کانترکت‌ها نگهداری می‌شود تا در مقابل سرقت و اختلاس ایمن باشد. کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را بدون فرآیندهای پیچیده و زمان‌بر برداشت کنند. منطق هماهنگ‌سازی سفارشات توسط قراردادهای هوشمند برقرار می‌شود که منجر به حذف خطر تقلب و کلاهبرداری می‌شود.
به لطف مزایای بلاک چین، صرافی‌های غیرمتمرکز از آپ‌تایم زیاد (میزان زمان آنلاین بودن سایت در اینترنت در طول یک سال) بهره می‌برند. در هر لحظه، نود آماده ارائه خدمات است، در نتیجه ادامه هماهنگ‌سازی سفارشات و انجام معاملات را تضمین می‌کند. در بدترین شرایط، کاربران می‌توانند به منظور ادامه دادن معاملات متوقف شده و انتقال ایمن دارایی‌ها به کیف پول، نود خود را اجرا کنند.
در آخر، قابلیت پشتیبانی از معاملات چندین دارایی مختلف (یا همان معاملات بین زنجیره‌ای) یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی صرافی‌های غیرمتمرکز با صرافی‌های متمرکز است.
